Rok Święty Jakubowy
***
Śmierć św. Jakuba Większego wg miedziorytu z około drugiej połowy XVII wieku (?) za: Rok dni świętych albo pańskich kupersztychem, bm, br; z: Biblioteki PP Benedyktynek w Żarnowcu. W lewym dolnym rogu widoczne są atrybuty pielgrzymie św. Jakuba (kij, tykwa, płaszcz, muszla)
Dzisiaj (25 lipca) obchodzimy święto św. Jakuba Apostoła, a rok, w którym wypada ono w niedzielę, określa się jako Rok Święty Jakubowy, Annus Sanctus Iacobeo (łac.), Año Santo Jacobeo (hiszp.), Ano Santo Xacobeo (galic.), Année Sainte Compostellane (fr.).
Możliwość taka przypada co 6, 5, 6 i 11 lat. Wierni, którzy nawiedzą grób św. Jakuba w katedrze w Santiago de Compostela (lub innym miejscu, w którym znajdują się relikwie św. Jakuba), wyznają wiarę katolicką, odmówią modlitwy w intencjach podanych przez papieża oraz przystąpią w czasie 15 dni przed lub 15 dni po nawiedzeniu grobu do spowiedzi i komunii mogą otrzymać odpust zupełny. Pierwszy rok święty przypadł w 1126 a ustanowiony został przez papieża Kaliksta II.
Kim jednak był święty Jakub i skąd wziął się zwyczaj pielgrzymowania do Santiago de Compostela w Hiszpanii.
Jakub Starszy, zwany też Większym był synem Zebedeusza, starszym bratem Jana Apostoła (zw. Janem Ewangelistą). Na apostoła powołany został wraz z nim w Kafarnaum nad Jeziorem Galilejskim (Tyberiadzkie Jezioro):
„Gdy (Jezus) przechodził obok jeziora Galilejskiego ujrzał dwóch braci – Szymona zwanego Piotrem i brata jego Andrzeja, jak zarzucali sieć w jezioro i rzekł do nich: «Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi». Oni natychmiast zostawili sieci i poszli za Nim. A gdy poszedł stamtąd dalej, ujrzał innych braci: Jakuba syna Zebedeusza i brata jego Jana, jak z ojcem swym Zebedeuszem naprawiali w łodzi swe sieci. Ich też powołał. A oni natychmiast zostawili łódź i ojca, i poszli za Nim” (Mt 4,21-22).
Jezus nazwał ich Boanerges, Synami Gromu. Obaj wraz z Piotrem byli wyróżnionymi uczniami Jezusa (m. in. jako świadkowie Przemienienia czy modlitwy Jezusa w Ogrójcu).
Jakub zginął śmiercią męczeńską ok. 44 r. n.e., ścięty na rozkaz króla Judei, Heroda Agryppy I („W tym samym czasie Herod zaczął prześladować niektórych członków Kościoła. Ściął mieczem Jakuba, brata Jana…”, Dz 12,1-2).
Najstarsze przedstawienia Jakuba ukazują go jako apostoła, dojrzałego mężczyznę z brodą, odzianego w tunikę, ze zwojem lub księgą w dłoni (mozaiki z VI w. Rawenna, Kaplica Arcybiskupia; relief, ok. 1100 krużganki katedry w Moissac). Od XI w., zwłaszcza w Hiszpanii, zaczęto przedstawiać Jakuba jako chrześcijańskiego rycerza, pogromcę Maurów (Matamoros) w zbroi, na koniu, z lancą lub sztandarem w dłoni.
Od XIII w. w licznych obrazach i rzeźbach ukazywano Jakuba jako pielgrzyma z kijem i torbą u boku oraz z muszlą (średniowieczny talizman pielgrzymów) na kapeluszu lub płaszczu (m.in. T. Riemenschneider, Tycjan, J. de Ribera, P.P. Rubens).
Według legendy z VII w., św. Jakub Apostoł w latach 33-34 r. prowadził działalność misyjną na terenie dzisiejszej Hiszpanii. Około 800 roku galisyjski mnich Pelayo miał odkryć w północno-zachodniej Hiszpanii marmurowy grobowiec, uznany za grób św. Jakuba.
Miejsce to nazwane zostało Compostela przypuszczalnie od łacińskiego campus stellae ['pole gwiazdy'], gdyż według legendy wskazało je mnichowi światło gwiazd. O odnalezieniu grobu świętego informował w swoich listach biskup diecezji Iria Flavia, Teodomiro (IX w.).
Od IX wieku do Santiago de Cempostela przybywali pielgrzymi z Galicii, następnie z krajów całej Europy. Większość pielgrzymów poruszała się drogą nazywaną „francuskim szlakiem” (Camino Frances). Ostatni z 5 tomów Liber Sancti Jacopi (XII w., znana także jako Codex Calixtinus) zawiera opis dróg prowadzących do grobu św. Jakuba, m.in. 4 głównych szlaków mających swój początek w Arles, Le Puy, Tours i Vezelay. Łączyły się one w jeden „hiszpański szlak” (El Camino de Santiago lub El Camino) w miejscowości Puente la Reina.
Kult św. Jakuba był popierany i przez władców Asturii: w 834 roku król Alfons II nakazał wybudować sanktuarium w Santiago de Compostela. Opiekę nad nim sprawowali benedyktyni z klasztoru w Antealtares.
Pod koniec IX stulecia miejsce to stało się jednym z najważniejszych centrów pielgrzymkowych chrześcijaństwa (wzniesiono m. in. nową świątynię, konsekrowaną w 899 roku). W 900 ustanowiono biskupstwo z siedzibą w Santiago de Compostela.
11 VIII 997 roku sanktuarium zostało zniszczone przez wojska Almanzora, wezyra kalifa Kordoby (oszczędzono jedynie grób św. Jakuba). W 1074 roku diecezję Santiago podniesiono do rangi metropolii. W 1075 roku rozpoczęto budowę romańskiej katedry.
Ruch pielgrzymkowy do Santiago de Compostela osiągnął apogeum w XII w.
Około 1160-1170 papież Aleksander III powołał Zakon Rycerski Św. Jakuba do walki z muzułmanami i ochrony pielgrzymów udających się do Santiago de Compostela. W 1478 roku papież Sykstus IV uznał pielgrzymkę tam, za równoważną pielgrzymkom do Rzymu i Jerozolimy.
Oprócz wymiaru duchowego szlak do Santiago de Compostela miał także istotne znaczenie w rozwoju kulturalnego i gospodarczego Europy. Na jego trasie powstawały nowe miasta, wznoszono liczne kościoły i sanktuaria. W 1589 w obawie przed najazdem na Compostelę angielskiego korsarza, admirała Francisa Drake'a, relikwie św. Jakuba zostały ukryte (odnalezione kilkaset lat później, ich autentyczność potwierdził 1884 papież Leon XIII).
Do ponownego odkrycia szlaku przyczyniły się pielgrzymki papieża Jana Pawła II (1982 i 1989). W 1987 Rada Europy ogłosiła szlak do S. de C. „Pierwszym Szlakiem Europejskim”, uznając jego znaczenie dla rozwoju kulturalnego Europy.
W latach trzydziestych XX w., w obrębie cmentarzyska na Ostrowie Lednickim odnaleziono muszlę pielgrzymią stanowiącą znak pątnika pielgrzymującego pod koniec XIII – początku XIV wieku do Santiago de Compostela. Muszla ta jest jednym z najcenniejszych tego typu zabytków na ziemiach polskich i symbolem stałej łączności naszych ziem z kulturą europejską.
Więcej o związkach naszego Muzeum z Jakub i pielgrzymkami do Santiago de Compostela przeczytacie tutaj.
JK